Jak odzyskać dług od osoby, która ogłosiła upadłość konsumencką?

Skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej 

Na samym początku niniejszego wpisu warto podkreślić, iż zgodnie z treścią art. 57 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej jako: p.u.) z momentem ogłoszenia upadłości konsumenckiej upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek. Powinien również wydać dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń. W szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Ponadto, jak wynika z brzmienia art. 75 ust. 1 p.u., z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu. Traci również możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. Czynności prawne upadłego dotyczące mienia wchodzącego do masy upadłości są nieważne (art. 77 ust. 1 p.u.). Oznacza to, że upadły nie może już od momentu ogłoszenia upadłości zaspokajać swoich wierzycieli. Jak to przekłada się na praktykę?

Zgłaszanie wierzytelności - czyli jak odzyskać dług

Zgodnie z treścią art. 236 ust. 1 p.u., wierzyciel osobisty upadłego chcący uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją wierzytelność za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Nie dotyczy to jednak grupy wierzycieli, o których mowa w art. 216aa ust. 1 p.u. Mogą oni bowiem wnosić pisma procesowe o

Oznacza to, że aby odzyskać swoją wierzytelność niezbędne jest podjęcie określonych czynności procesowych uregulowanych w prawie upadłościowym. Jest to jedyny sposób na odzyskanie swojej wierzytelności osobistej, która przysługiwała w stosunku do upadłego. Należy o tym pamiętać, ponieważ niedopełnienie tego obowiązku może prowadzić do wygaśnięcia tejże wierzytelności. Warto także wspomnieć, iż zgodnie z treścią art. 239a p.u., zgłoszenie wierzytelności przerywa bieg terminu przedawnienia. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo. Od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego.

Jakie są wymogi formalne zgłoszenia wierzytelności?

Jak wynika z ogólnej zasady, która wynika z treści art. 216a p.u., w postępowaniu upadłościowym pisma procesowe oraz dokumenty wnosi się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Obsługuje on postępowanie sądowe z wykorzystaniem udostępnianych w tym systemie formularzy. Ponadto, co należy wyraźnie podkreślić, pisma oraz dokumenty niewniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma albo dokumentu do sądu, tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego, syndyka albo organu, do którego przepisy o syndyku stosuje się odpowiednio, o czym poucza się wnoszącego pismo albo dokument. Natomiast w obowiązku tego zostali wyłączeni:

Wierzyciele ci mogą wnosić pisma procesowe oraz dokumenty z pominięciem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (tj. w formie papierowej). Mogą również wnosić wnioski lub składać oświadczenia i dokumenty w biurze podawczym każdego sądu rejonowego. Kolejnym sposobem jest przekazanie ustnie treść wniosku lub oświadczenia pracownikowi biura podawczego oraz złożenie dokumentów sporządzonych w postaci papierowej (art. 216aa ust. 1 i 2 p.u.).

W jakim terminie trzeba zgłosić wierzytelność, aby odzyskać dług?

Zgodnie z ogólną dyspozycją wynikającą z art. 236 ust. 1 p.u. wierzyciel osobisty upadłego powinien zgłosić swoją wierzytelność w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Jednak, jak zostało uregulowane w art. 491(5) ust. 1 pkt 3 p.u., termin ten wynosi 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z treścią art. 235 ust. 1 p.u. wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego. Wynikające z tego zgłoszenia. Nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy, w wysokości stanowiącej równowartość 15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Wyjątkiem jest sytuacja gdy zgłoszenie wierzytelności po upływie terminu jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie.

Jaki majątek zostanie przejęty w upadłości konsumenckiej?

Czym jest masa upadłości

Zgodnie z treścią art. 62 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej jako: p.u.) w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości. Dodatkowo nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63-67a. p.u. Należy podkreślić, iż upadły z chwilą ogłoszenia upadłości nie traci zdolności do czynności prawnych. Jedynie określone jego czynności prawne względem składników masy upadłości będą bezskuteczne bądź nieważne. Ze względu na cel objęcia ochroną masy upadłości, którym jest zapewnienie zaspokojenia wierzycieli. 

Jaki majątek zostanie przejęty w upadłości konsumenckiej?

Jak zostało już podkreślone wyżej, zgodnie z treścią art. 62 p.u. w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości. Jak również nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63-67a. p.u. Warto podkreślić, iż ustalanie składu masy upadłości jest uzależnione od tego, kiedy został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości. W dzisiejszym wpisie analizie poddana zostanie aktualna procedura, tj. stosowana do wniosków złożonych od 1 grudnia 2021 r. Zgodnie ze zmienionym brzmieniem art. 69 ust. 1 p.u., ustalenie składu masy upadłości na dzień ogłoszenia upadłości następuje przez sporządzenie w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe według wzorca udostępnionego w tym systemie spisu objętych przez syndyka ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych, a także przez sporządzenie spisu należności.

Ponadto, jeżeli syndyk na podstawie ksiąg upadłego oraz dokumentów bezspornych ustali, że w skład masy upadłości wchodzą ruchomości, nieruchomości oraz środki pieniężne, których syndyk nie objął, sporządza ich spis, wskazując, których składników masy nie objął na skutek czynności bezskutecznych (art. 69 ust. 2 p.u.). Warto podkreślić, iż syndyk sporządza te spisy na bieżąco, w miarę ustalania składu masy upadłości i obejmowania składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, jak również usuwa błędnie wpisane pozycje. Kończąc ustalania składu masy upadłości syndyk składa spis inwentarza obejmujący raporty ze sporządzonych według stanu na dzień ogłoszenia upadłości spisów. Warto zwrócić uwagę na pewną odrębność, która występuje w uproszczonej upadłości konsumenckiej. Mianowicie w trakcie tego postępowania syndyk prowadzi akta w systemie teleinformatycznym. Załączane są do akt sądowych dopiero po jego zakończeniu.

Co nie wchodzi do masy upadłości?

Wyłączenia z masy upadłości zostały przez ustawodawcę uregulowane w art. 63-67a p.u. Zasadniczo, zgodnie z treścią art. 63 p.u., do masy upadłości nie wchodzi:

  1. mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego;
  2. wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu; 
  3. kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki. Oczywiście jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom; 
  4. środki pieniężne znajdujące się na rachunku będącym przedmiotem blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego w rozumieniu art. 119zg pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Ponadto w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu:

  1. nie pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także: część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie przytoczonego wyżej art. 63 ust. 1 p.u. odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
  2. pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także: część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie przytoczonego wyżej art. 63 ust. 1 p.u. odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;

Wyłączenia z masy upadłości

Jak wynika z treści art. 70 p.u., składniki mienia nienależące do majątku upadłego podlegają wyłączeniu z masy upadłości. Należy jednak pamiętać o regulacji, która stanowi lex specialis w stosunku do wyżej wyrażonej zasady. Zgodnie z brzmieniem art. 70(1) p.u. przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności. Do przedmiotów tych oraz do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem. Dodatkowo art. 71 p.u reguluje sytuacje, w których dochodzi do zbycia mienia (zarówno przez upadłego, jak i przez syndyka). podlegającego wyłączeniu. Osoba, której przysługuje uprawnienie do żądania wydania mienia wyłączonego z masy upadłości, realizuje swoje prawo poprzez złożenie wniosku o wyłączenie z masy upadłości w toku postępowania upadłościowego. 

Upadłość konsumencka - o czym warto pamiętać?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej

Należy pamiętać, iż wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej musi spełniać nie tylko ogólne wymagania dla pism procesowych określone w treści art. 130 ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako: kpc), ale również te, uregulowane w przepisach ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej jako: p.u.). Wymogi wniosku o ogłoszenie upadłości zostały ustanowione w treści art. 491(2) ust. 4 p.u. Trzeba jednak zastrzec, iż ustawodawca dokonał rozróżnienia zakresu wymogów, w zależności od tego, czy wnioskodawcą jest dłużnik czy wierzyciel, ponieważ zgodnie z treścią art. 491(2) ust. 5 p.u. jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel, przepisów ust. 4 pkt 2 i 4-11 nie stosuje się.  W praktyce oznacza to, że wierzyciel nie musi wskazywać we wniosku, m.in. miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika, aktualnego i zupełnego wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników, jak również informacji na temat aktualnej sytuacji majątkowej oraz rodzinnej dłużnika. 

Wymogi formalne wniosku

Do 31 listopada 2021 roku wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składało się na urzędowym formularzu, który zawierał odpowiednie rubryki celem wprowadzenia wszelkich danych przez wnioskodawcę. Od 1 grudnia 2021 r. zmianie uległa treść art. 491(2) ust. 3 p.u. regulująca wymóg złożenia wniosku na formularzu. Należy tym samym podkreślić, iż wraz z wejściem w życie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, pisma procesowe oraz dokumenty wnosi się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe z wykorzystaniem udostępnianych w tym systemie formularzy (art. 216a ust. 1 p.u.), chyba że podmiot uprawniony do złożenia wniosku zalicza się do grona osób wyłączonych od obowiązku składania pism procesowych oraz dokumentów w postaci elektronicznej. Warto zauważyć, że z treści aktualnie obowiązującego art. 491(2) ust. 3 p.u. wynika, że do wniosku o ogłoszenie upadłości i innych pism procesowych oraz dokumentów składanych przez dłużnika stosuje się odpowiednio przepis art. 216aa p.u., a tym samym dłużnicy mogą składać pisma procesowe oraz dokumenty z pominięciem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, tj. na urzędowym formularzu. Dłużnicy mogą również wnosić wnioski lub składać oświadczenia i dokumenty w biurze podawczym każdego sądu rejonowego, przekazując ustnie treść wniosku lub oświadczenia pracownikowi biura podawczego oraz składając dokumenty sporządzone w postaci papierowej (art. 216aa ust. 2 p.u.). 

Skutki wniesienia wniosku bez użycia formularza

Warto mieć na względzie, iż formularz wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest traktowane jako urzędowy formularz, o którym mowa w art. 130(1) kpc. Oznacza to, że jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie zostanie wniesiony na takim formularzu, wówczas przewodniczący wzywa stronę do jego poprawienia lub uzupełnienia w terminie tygodniowym, przesyłając złożony wniosek. Wezwanie powinno zawierać informacje o wszystkich brakach pisma, jak również pouczenie, iż w razie bezskutecznego upływu terminu lub ponownego złożenia pisma dotkniętego brakami przewodniczący zarządza zwrot pisma. Należy jednak pamiętać, że zwrot wniosku nie rodzi żadnych negatywnych skutków dla dłużnika, ponieważ może on w każdym czasie złożyć ponownie wniosek. Warto jednak zwrócić uwagę, iż sytuacja wierzyciela składającego wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wygląda odmiennie od tej opisanej powyżej. Ewentualny zwrot wniosku może bowiem skutkować utratą przez niego legitymacji do złożenia wniosku, a to za sprawą upływu terminu określonego w treści art. 8 oraz 9 p.u. 

Kiedy wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel?

Zgodnie z treścią art. 8 p.u. wierzyciel będzie mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wobec osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą i zaprzestała prowadzenia  działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. Normę tę stosuje się w sposób odpowiedni także do osób, które przestały być wspólnikami osobowych spółek handlowych. Ponadto, na co wskazuje art. 9 p.u., wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wobec osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet jeśli nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, pod warunkiem, że od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok. Wówczas przepisy art. 13, art. 22a, art. 32 ust. 5, art. 36-40 i art. 43 p.u. stosuje się odpowiednio.