Przymusowa restrukturyzacja banku

Przymusowa restrukturyzacja - początek instytucji

Przymusowa restrukturyzacja jest poniekąd efektem wydarzeń związanych z dniem 15 września 2008 roku. Dzień ten uznaje się aktualnie za pewną symboliczną datę rozpoczynającą nowy okres w postrzeganiu banków. Dotyczy to przede wszystkim spojrzenia pod kątem bezpieczeństwa ich funkcjonowania. Z instytucji posiadających ogromne zaufanie społeczne przekształciły się w kruche, przeciążone ryzykiem podmioty gospodarcze. Nie da się ukryć, że ogłoszenie upadłości Lehman Brothers do dziś stanowi swoistą przestrogę dla rządów właściwie wszystkich państw na świecie. To one aktualnie usilnie starają się swoimi działaniami instytucjonalnymi zburzyć zdezaktualizowaną już doktrynę too big to fail. Jednym z jej efektów jest właśnie wprowadzenie do porządku prawnego przymusowej restrukturyzacji.

Przymusowa restrukturyzacja - czym jest?

Przymusowa restrukturyzacja stanowi rodzaj restrukturyzacji działalności zagrożonego upadłością banku. Przyczyną podjęcia tych działań jest brak samodzielnej zdolności do prowadzenia dalszej działalności. Ponadto dotyczy sytuacji, w której ewentualna upadłość mogłaby poważnie zagrażać klientom oraz gospodarce. W przymusowej restrukturyzacji dotychczasowi właściciele banku tracą na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego swoje prawa. Dodatkowo muszą ponieść ciężar strat powstałych w banku. Natomiast oddłużona oraz istotna dla klientów oraz gospodarki część banku kontynuuje działalność. Pozostała z kolei podlega likwidacji.

Przymusowa restrukturyzacja - procedura wszczęcia

Zgodnie z treścią art. 101 ust. 7 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej odpowiednio „ustawa o BFG”), Bankowy Fundusz Gwarancyjny wydaje decyzję o wszczęciu wobec banku przymusowej restrukturyzacji w przypadku łącznego spełnienia określonych w ustawie warunków. Pierwszym z nich będzie pojawienie się w banku stanu zagrożenia upadłością. Pojęcie to jest autonomiczną przesłanką wykorzystywaną na gruncie ustawy o BFG. Drugim z kolei będzie brak przesłanek wskazujących, że działania wobec banku pozwolą we właściwym czasie usunąć zagrożenie upadłością. Ostatnim warunkiem jest wymóg, iż działania wobec banku są konieczne w interesie publicznym. Celem ustalenia znaczenia tego warunku ustawodawca odsyła nas do treści art. 101 ust. 10 ustawy o BFG.

Przymusowa restrukturyzacja - skuteczna pomoc - Wrocław

Masz dodatkowe pytania dotyczące problematyki przymusowej restrukturyzacji oraz postępowania upadłościowego? A może potrzebujesz wsparcia w związku z wszczęta przymusową restrukturyzacją banku, który udzielił Ci kredytu? Nasz zespół ekspertów jest gotów pomóc Ci i zapewnić profesjonalną obsługę prawną również w tym zakresie. 

Nie czekaj dłużej - skorzystaj z naszych usług. 

W razie dalszych pytań, zapraszamy do kontaktu tel: 600 838 883

dr Rafał Chybiński

Problem podporządkowanego charakteru postępowania upadłościowego wobec banków w stosunku do instytucji przymusowej restrukturyzacji

Na wstępie niniejszego wpisu warto przypomnieć, iż 28 kwietnia 2023 r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny złożył do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości Getin Noble Bank S.A. W oczekiwaniu na decyzję sądu w tej sprawie, warto przyjrzeć się, przede wszystkim ze względu na aktualne otoczeniu regulacyjne, zastosowaniu instytucji upadłości w stosunku do banków. Należy bowiem zadać sobie zasadnicze pytanie - czy wraz z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego procedury przymusowej restrukturyzacji instytucja upadłości pełni jedynie rolę podporządkowaną względem tej pierwszej? 

Instytucja upadłości wobec banków, ze względu na swój szczególny charakter, została przez ustawodawcę wyodrębniona w ramach odrębnych postępowań upadłościowych i jest uregulowana przez art. 426-441a ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.). Ponadto zagadnienie upadłości zostało też unormowane w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: pr.bank.). Tym samym należy podkreślić, iż to ustalenie właściwej relacji pomiędzy tymi dwoma porządkami regulacyjnymi jest kluczowe w procesie wykładni. Ustawodawca przewidział bowiem szczególne przesłanki, których materializacja obliguje Komisję Nadzoru Finansowego albo Bankowy Fundusz Gwarancyjny do wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Dogłębna analiza tychże przesłanek będzie przedmiotem odrębnego wpisu. 

W tym miejscu warto jednak bliżej przyjrzeć się brzmieniu art. 158 ust. 3 pr.bank., zgodnie z którym Komisja Nadzoru Finansowego nie podejmuje wyżej opisanej czynności, jeżeli Bankowy Fundusz Gwarancyjny wydał decyzję o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji. Oznacza to, iż wszczęcie przymusowej restrukturyzacji uniemożliwia, nawet w przypadku ziszczenia się przesłanek, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Determinuje to, moim zdaniem, podporządkowany charakter regulacji upadłościowej względem procedury przymusowej restrukturyzacji, co z kolei stoi w pewnej sprzeczności z celami dyrektywy BRRD, której efektem implementacji jest ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej: ustawa o BFG). 

Powyższe może w praktyce oznaczać, iż decydującym czynnikiem w zakresie zastosowanego wobec banku środka, tj. wybór między przymusową restrukturyzacją a złożeniem wniosku do sądu o ogłoszenie upadłości, może być stwierdzenie tego, czy działania w ramach przymusowej restrukturyzacji są konieczne w interesie publicznym, tj. są niezbędne dla:

Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z treścią ustawy o BFG wystarczy, iż działania w ramach przymusowej restrukturyzacji będą konieczne dla zapewnienia realizacji jednego z powyższych celów. Doświadczenia pokazują dobitnie, iż Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie uznaje warunku konieczności działania w interesie publicznym za spełniony wyłącznie w stosunku do niewielkich lub systemowo mało istotnych banków spółdzielczych. Tym samym instytucja upadłości wobec banków, uwzględniając treść przytoczonego już wyżej art. 158 ust. 3 pr.bank., będzie miała charakter podporządkowany w stosunku do dużo tańszej procedury przymusowej restrukturyzacji. 

Należy jednak w tym miejscu poczynić istotne zastrzeżenie, które wynika z treści przywoływanej już wyżej dyrektywy BRRD. Zgodnie z treścią punktu 46 preambuły dyrektywy BRRD, przymusową restrukturyzację wszczyna się wówczas, kiedy likwidacja banku poprzez wykorzystanie standardowej upadłości mogłoby stwarzać zagrożenie dla stabilności finansowej, zakłócać wykonywanie przez bank jego funkcji krytycznych, czy istotnie wpływać na ochronę deponentów. Tym samym Bankowy Fundusz Gwarancyjny wydając decyzję o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji powinien najpierw, we współpracy z Komisją Nadzoru Finansowego, rozważyć likwidację podmiotu w ramach ogólnych procedur upadłościowych. 

Dotychczasowa praktyka ukazuje zgoła inny mechanizm współdziałania tychże organów. Komisja Nadzoru Finansowego, w oparciu o obowiązek wynikający z treści art. 157f pr.bank., co do zasady ustala zaistnienie w banku stanu zagrożenia upadłością, który nie musi być równoznaczny z materializacją przesłanek obligujących do wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Aktualny kształt prawny wymusza poniekąd na organach utrzymanie pewnej kolejności działań, tj. po pierwsze ocena spełnienia warunków do wszczęcia przymusowej restrukturyzacji (ekonomicznie występujące wcześniej), a dopiero później analiza materializacji przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W związku z powyższym tradycyjne postępowanie upadłościowe, jako alternatywa dla przymusowej restrukturyzacji, będzie wykorzystane raczej sporadycznie. Nie oznacza to jednak, iż Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie będzie z niej korzystał w oparciu o regulację wynikającą z treści art. 230 ustawy o BFG. Przepis ten stanowi bowiem narzędzie do likwidowania tzw. fragmentu banku po przeprowadzeniu przymusowej restrukturyzacji, z czym mamy do czynienia właśnie w kontekście wspomnianego wcześniej Getin Noble Bank S.A.

Autor: dr Rafał Chybiński

Jak w praktyce działają Obligacje contingent convertibles (CoCos)?

Poprzedni wpis stanowił swoiste wprowadzenie do zagadnień związanych z obligacjami contingent convertibles (CoCos). Analizie poddane zostały poszczególne klauzule, które determinują hybrydowy charakter tych instrumentów dłużnych. Dzisiejszy wpis chciałbym poświęcić krótkiemu omówieniu praktycznego ich zastosowania, a tym samym uczynić oba wpisy całościowym zaprezentowaniem analizowanej tu tematyki. 

Na wstępie należy podkreślić, że choć obligacje contingent convertibles (CoCos) zostały wykreowane przez pakiet regulacyjny CRD IV, w skład którego wchodzi dyrektywa CRD oraz rozporządzenie CRR, to ich praktyczne zastosowanie wynika także z przepisów dyrektywy BRRD, której efektem implementacji jest przede wszystkim ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej: ustawa o BFG). Tym samym w kontekście wykorzystania obligacji contingent convertibles mieszają się poniekąd dwa porządki regulacyjne. Wynika to z faktu, że choć konstrukcyjne elementy nowych obligacji zostały szeroko opisane w rozporządzeniu CRR, to, zgodnie z treścią uzasadnienia do ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawy o obligacjach, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw, polski ustawodawca znalazł dla nich zastosowanie przede wszystkim na tle mechanizmów kształtujących instytucję przymusowej restrukturyzacji. 

Ograniczenie autonomicznego użycia obligacji contingent convertibles (CoCos) wynika przede wszystkim ze zbyt niskiego ustalenia progu inicjującego, który oscyluje między 5.125% (low-trigger CoCos) a 7% (high-trigger CoCos) kapitału podstawowego. Aktualnie, zgodnie z szeregiem wymogów regulacyjnych, banki posiadają kapitał podstawowy na poziomie 15%, a jakiekolwiek zbliżenie ich poziomów do progów inicjujących determinuje konieczność wszczynania przymusowej restrukturyzacji. Potwierdzają to również doświadczenia europejskich banków. Należy bowiem podkreślić, iż w zachodniej Europie w żadnym wypadku przymusowa restrukturyzacja nie była poprzedzona uruchomieniem ustalonego mechanizmu absorpcji strat przez obligacje contingent convertibles (CoCos) wedle parametrów wynikających z rozporządzenia CRR[1], zaś ewentualne ich umarzanie / konwertowanie na akcje obejmowało od razu wszystkie składniki kapitałów własnych banków w ramach korzystania z instrumentów przymusowej restrukturyzacji. Oznacza to, że mechanizm zdarzenia inicjującego  nie zadziałał poprawnie, ponieważ według założenia powinien on zapobiegać działaniom restrukturyzacyjnym czy likwidacyjnym banków. 

W praktyce oznacza to, iż użyteczność obligacji contingent convertibles (CoCos) sprowadza się wyłącznie do zwiększenia skuteczności przeprowadzania procedury przymusowej restrukturyzacji. Polski ustawodawca wprowadzając do porządku prawnego tego rodzaju obligacje umożliwia bankom utworzenie swoistej poduszki kapitałowej, która będzie wykorzystywana w oparciu o zasadę ustanowioną treścią art. 440 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe[2] (dalej: p.u.). Zastosowanie kapitału na gruncie tego przepisu będzie uzależnione od tego, czy mamy do czynienia z tradycyjną upadłością banku czy z przymusową restrukturyzacją. W przypadku upadłości zaspokajanie następuje w kolejności od pierwszej kategorii. Należy jednak pamiętać, iż wypłata gwarantowanych depozytów przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny następuje w momencie spełnienia warunku gwarancji (w przypadku banku będzie to dzień zawieszenia działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz wystąpienia do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości albo wystąpienia z tym samym wnioskiem przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny odnośnie podmiotu w restrukturyzacji). 

Odmiennie mechanizm ten jawi się w przypadku przymusowej restrukturyzacji, w trakcie której mamy do czynienia nie z zaspokajaniem, lecz z umarzaniem należności. Dodatkowo, co należy podkreślić,  w kolejności odwrotnej do tej, która została ustalona na gruncie art. 440 p.u.,  tj. Bankowy Fundusz Gwarancyjny rozpoczyna umarzanie należności od akcji, następnie przechodzi do obligacji contingent convertibles (CoCos) zaliczonych do kapitału dodatkowego, itd. Należy jednak pamiętać, że depozyty ubezpieczone nie będą tu, co do zasady, wypłacane, a zostaną przeniesione do banku przejmującego albo do instytucji pomostowej, ponieważ wszczęcie przymusowej restrukturyzacji nie jest uznawane jako spełnienie warunku gwarancji. 

W oczekiwaniu na wprowadzenie na polski rynek nowych instrumentów kapitałowych możemy jedynie przypuszczać, jakie przyniesie to skutki dla bezpieczeństwa funkcjonowania banków. Wnioski, które możemy wyciągnąć w związku z przeprowadzeniem przymusowej restrukturyzacji banku Credit Suisse i praktycznym wykorzystaniem obligacji contingent convertibles (CoCos) nie pozwalają na nadmierny optymizm. Bowiem w ramach tejże procedury nie dostosowano się do ustalonej kolejności umarzania instrumentów kapitałowych, pozostawiając akcje banku kosztem posiadaczy obligacji hybrydowych. Trudno jednak zakładać, żeby tego rodzaju wyjątek stał się w przyszłości regułą, ponieważ doprowadziłoby to do zatarcia różnicy między obligacjami hybrydowymi a akcjami, a tym samym czyniło bezzasadnym wprowadzanie tych obligacji do porządku prawnego. 

Autor: dr Rafał Chybiński

[1] progi wskazane zostały powyżej

[2] Modyfikacja treści art. 440 p.u. na potrzeby wpisu :

kategoria 1 - Należności BFG

kategoria 2 - Należności z tytułu depozytów ubezpieczonych

kategoria 3 - Należności z tytułu depozytów nieubezpieczonych

kategoria 4 - odsetki, sądowe kary, należności jednostki zarządzającej

kategoria 5 - m.in. pożyczki podporządkowane (instrumenty inne niż MREL)

kategoria 6 - obligacje MREL

kategoria 7 - zobowiązania podporządkowane niezaliczone do funduszy własnych

kategoria 8 - należności z tytułu zobowiązań zaliczanych funduszy własnych (Tier II)

kategoria 9 - należności z tytułu zobowiązań zaliczanych funduszy własnych (Kapitał dodatkowy Tier I)

kategoria 10 - należności z tytułu zobowiązań zaliczanych funduszy własnych (kapitał podstawowy Tier I)