Zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 Konstytucji RP każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wedle powszechnie zaakceptowanego poglądu na prawo do sądu składają się:

– prawo dostępu do sądu, tj. możliwość uruchomienia procedury przed sądem;

– prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej;

– prawo do orzeczenia sądowego, co sprowadza się do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia w sprawie.

Rozpatrując analizowany tu przepis art. 45 Konstytucji RP warto zestawić go z brzmieniem art. 105 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej: BankFundU), zwłaszcza z jego ust. 2, którego wykładnia prowadzi do wniosku, że nawet jeśli sąd administracyjny uwzględni skargę na decyzję Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, co wówczas uprawnia go m.in. do uchylenia takiej decyzji na mocy art. 145 ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi może jedynie stwierdzić wydanie jej z naruszeniem prawa. Ponadto, co również warto podkreślić, zgodnie z treścią art. 105 ust. 3 BankFundU prawomocny wyrok sądu administracyjnego stwierdzający wydanie przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny decyzji (np. o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji – przyp. Autora) z naruszeniem prawa nie wpływa na ważność czynności prawnych dokonanych na jej podstawie i nie stanowi przeszkody do prowadzenia przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny działań na jej podstawie, w przypadku gdyby wstrzymanie tych działań stwarzało zagrożenie dla wartości przedsiębiorstwa podmiotu, ciągłości wykonywania zobowiązań, których ochrona jest celem przymusowej restrukturyzacji, stabilności finansowej lub nabytych w dobrej wierze praw osób trzecich, w szczególności osób, które nabyły prawa majątkowe lub przejęły zobowiązania w wyniku decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego o zastosowaniu instrumentów przymusowej restrukturyzacji. 

Uwzględniając powyższe, warto zastanowić się nad realną ochroną obywateli wyrażoną w art. 45 Konstytucji RP, jak również tę zawartą w treści art. 77 (prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej) oraz 78 Konstytucji RP (prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji) w kontekście wskazanych przepisów BankFundU. Rozpatrując przytoczony wyżej problem na kanwie okoliczności faktycznych związanych z przymusową restrukturyzacją Idea Banku S.A. należy stwierdzić, że aktualne brzmienie przepisów przytoczonej wyżej ustawy, zwłaszcza art. 105 ust. 2 i 3 BankFundU, uniemożliwia wierzycielom realną możliwość dochodzenie ochrony ich praw przed sądem. Uwzględniając bowiem fakt, że sądowa kontrola decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego nie daje sądowi uprawnienia do wyeliminowania jej z obrotu prawnego, a ostatecznie wyrok sądu administracyjnego stwierdzający wydanie przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny decyzji z naruszeniem prawa nie wpływa nawet na ważność czynności prawnych dokonanych na jej podstawie, jak np. przejęcie banku przez inny bank, umorzenie obligacji czy, co miało miejsce w przypadku przymusowej restrukturyzacji Idea Banku S.A., wstąpienie banku przejmującego w miejsce podmiotu w restrukturyzacji jedynie w zakresie wybranych praw majątkowych oraz związanych z nimi wybranych zobowiązań.

Aktualne ukształtowanie procedury sądowej kontroli decyzji wydawanych przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny w ramach czynności przymusowej restrukturyzacji sensu largo, wymaga, w ocenie Autora, zgłoszenia określonych postulatów de lege ferenda. Po pierwsze sąd administracyjny powinien zostać wyposażony w zdolność eliminowania bądź wstrzymywania określonych czynności przymusowej restrukturyzacji. Obecnie obowiązujące brzmienie art. 105 ust. 3 BankFundU dotyczące skutków sądowej kontroli decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego czyni z konstytucyjnego prawa do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia w sprawie wyłącznie iluzję. Po drugie, co również warto uwzględnić, należałoby ponownie zastanowić się nad projektem wyspecjalizowanego Sądu Rynku Kapitałowego, którego konieczność utworzenia była już wielokrotnie podnoszona przez przedstawicieli Giełdy Papierów Wartościowych. Do Sądu Rynku Kapitałowego byliby powoływani specjaliści z określonych dziedzin szeroko rozumianego prawa finansowego, a tym samym byliby najbardziej kompetentni do rozpoznawania skomplikowanych spraw związanych z meandrami rynków finansowych. Podobny zabieg miał miejsce w przypadku wyodrębnienia Sekcji ds. Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych w ramach wydziałów gospodarczych, co w sposób znaczący przyczyniło się do usprawnienia rozpoznawania spraw z tego zakresu. 

Autor: dr Rafał Chybiński