Postępowanie o zatwierdzenie układu

Postępowanie o zatwierdzenie układu - czym jest?

Postępowanie o zatwierdzenie układu jest instytucją istniejącą w polskim porządku prawnym od 2016 roku. Jednak od początku jej wprowadzenia nie była wykorzystywana w tak znacznym zakresie jak obecnie. Zmieniło się to wraz z nowelizacją wprowadzoną do ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (dalej jako: PrRestr.). Weszła ona w życie w grudniu 2021 roku. Za jej sprawą otwarcie tego trybu postępowania restrukturyzacyjnego wywołuje szereg pozytywnych skutków dla dłużnika. Pozwala to na przeprowadzenie skutecznej restrukturyzacji na warunkach odpowiadających pozostałym postępowaniom restrukturyzacyjnym. Ponadto cała procedura jest znacznie odformalizowana i przyspieszona. Trwa bowiem maksymalnie 4 miesiące. 

Postępowanie o zatwierdzenie układu - jakie warunki trzeba spełnić?

Zasadnicze znaczenie w kwestii warunków, jakie należy spełnić w celu skorzystania z postępowania o zatwierdzenie układu odgrywa art. 3 ust. 2 pkt 2 PrRestr. Zgodnie z jego treścią, postępowanie o zatwierdzenie układu prowadzi się, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Trudności interpretacyjne może wywoływać tutaj pojęcie „wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem”. Należy zwrócić szczególną uwagę na tę kwestię ze względu na treść art. 165 ust. 3 PrRestr. Zgodnie z nią, Sąd odmawia zatwierdzenia układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo przyspieszonym postępowaniu układowym, jeżeli suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie o zatwierdzenie układu - skutki otwarcia postępowania

Postępowanie o zatwierdzenie układu wywołuje określone skutki w momencie jego otwarcia. Oznacza to, co wynika z treści art. 226e PrRestr, że w okresie od dnia obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego do dnia prawomocnego umorzenia postępowania albo jego zakończenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 256 oraz 312 PrRestr. Tym samym, wypowiedzenie strategicznych umów zawartych przez Dłużnika, w których jest prowadzone jego przedsiębiorstwo jest niedopuszczalne. A ponadto postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wszczęte przed dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego ulega zawieszeniu z mocy prawa w tymże okresie. Oznacza to, że dłużnik w przypadku otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu uzyskuje identyczną ochronę, z której korzystają dłużnicy wykorzystujący inne tryby postępowania restrukturyzacyjnego. 

Postępowanie o zatwierdzenie układu - skuteczna pomoc - Wrocław

Masz dodatkowe pytania dotyczące problematyki postępowania restrukturyzacyjnego? A może potrzebujesz wsparcia w związku z już wszczęta restrukturyzacją? Nasz zespół ekspertów jest gotów pomóc Ci i zapewnić profesjonalną obsługę prawną również w tym zakresie. 

Nie czekaj dłużej - skorzystaj z naszych usług. 

W razie dalszych pytań, zapraszamy do kontaktu tel: 600 838 883

dr Rafał Chybiński

Układ w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Przepisy postępowania restrukturyzacyjnego przewidują cztery procedury restrukturyzacyjne, wśród których można wyróżnić: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe, a także postępowanie sanacyjne. Dominującym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest przede wszystkim zawarcie układu, który stanowi pewien specyficzny rodzaj umowy między dłużnikiem a wierzycielami. Jej zawarcie i wykonywanie mają w założeniu pomóc dłużnikowi w jego trudnej sytuacji, jak również usprawnić bądź, równie często, umożliwić zaspokajanie roszczeń wierzycielom, co w przypadku braku układu jest niezwykle trudne, nawet w zakresie częściowym. Warto jednak, chociażby skrótowo, wskazać na specyficzne cechy każdej procedury restrukturyzacyjnej.

Postępowanie o zatwierdzenie układu umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu, co czyni ją najmniej sformalizowaną procedurą restrukturyzacyjną. Dodatkowo, co niezwykle istotne, może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności, a może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Natomiast postępowanie sanacyjne, które jako jedyne z dostępnych procedur restrukturyzacyjnych umożliwia uniknięcie ogłoszenia upadłości przez restrukturyzację także poprzez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy jednoczesnym zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Działania te stanowią czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Tym samym postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.

Co do zasady głosowanie nad układem to czynność podejmowana przez wierzycieli w ramach zgromadzenia wierzycieli, której celem jest zawarcie układu. Zgromadzenie wierzycieli zwołuje się przez obwieszczenie, w którym określa się termin, miejsce i przedmiot obrad oraz sposób głosowania. Swoisty wyjątek od zasady głosowania nad układem w ramach zgromadzenia wierzycieli został ustanowiony w art. 212 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (dalej: p.r.). Zgodnie z jego treścią po ustaleniu dnia układowego nadzorca układu zbiera głosy wierzycieli, a ci oddają głos za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w którym nadzorca układu zamieszcza kartę do głosowania. Oczywiście w ramach postępowania o zatwierdzenie układu również istnieje możliwość zwołania przez nadzorcę układu zgromadzenia wierzycieli. O terminie zgromadzenia wierzycieli zwołanego w celu głosowania nad układem nadzorca układu zawiadamia wierzycieli umieszczonych w spisie wierzytelności, jednocześnie doręczając im propozycje układowe, informację o podziale wierzycieli na grupy, obejmujące poszczególne kategorie interesów, informację o sposobie głosowania na zgromadzeniu wierzycieli.

Ostatecznie układ przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli zatwierdza sąd poprzez zawarcie w sentencji postanowienia treści układu. Rozprawa wyznaczona w celu rozpoznania układu odbywa się nie wcześniej niż po upływie tygodnia od dnia zakończenia zgromadzenia wierzycieli, na którym przyjęto układ. Należy zaznaczyć, iż uczestnicy postępowania mogą pisemnie zgłaszać zastrzeżenia przeciwko układowi. Jednak sąd nie bierze pod uwagę zastrzeżeń zgłoszonych po upływie tygodnia od dnia przyjęcia układu lub niespełniających wymogów formalnych pisma procesowego.

Warto podkreślić, że aktualnie to postępowanie o zatwierdzenie układu jest najpopularniejszą procedurą restrukturyzacyjną (w prawie 90% przypadków dłużnicy wybierali tę procedurę restrukturyzacyjną)[1]. Jak pokazują dane statystyczne, blisko 30% otwartych postępowań udaje się zakończyć poprzez uzyskanie porozumienia między wierzycielami a dłużnikiem. Oczywiście należy zaznaczyć, że nie jest to procedura pozbawiona wad. Do zasadniczych mankamentów można zaliczyć coś, co stanowi jednoczesną zaletę tej formy restrukturyzowania - zbyt duża dynamika postępowania. Często może to stanowić duży problem dla wierzycieli finansowych, np. banków, w których to podmiotach istnieje dużo większe zapotrzebowanie czasowe. Jest ono niezbędne przede wszystkim w zakresie weryfikacji propozycji układowych oraz planu restrukturyzacji, głównie ze względu na utrudnienia wynikające z wewnętrznych procedur decyzyjnych.

Powyższe oznacza, że wybór procedury restrukturyzacyjnej powinien być determinowany określonymi potrzebami wynikającymi z indywidualnego przypadku. Nie istnieje zatem uniwersalne remedium dostosowane do każdej sytuacji.

Autor: dr Rafał Chybiński

[1] Analiza Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej dotycząca restrukturyzacji firm w 2022 r. https://www.coig.com.pl/2022-restrukturyzacje_firm.php (dostęp:13.03.2023 r.).

Rola sędziego-komisarza w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Sędzia-komisarz bez wątpienia pełni jedną z najistotniejszych ról zarówno w postępowaniu restrukturyzacyjnym jak i upadłościowym. Niejednokrotnie to od jego sprawnych działań zależy skuteczność realizacji głównych celów tychże postępowań. Koniecznym jest zatem, aby sędzia mający pełnić funkcję sędziego-komisarza odznaczał się odpowiednią wiedzą i umiejętnościami nie tylko stricte prawniczymi, ale także tymi z pogranicza zarządzania, rachunkowości czy ekonomii. Wymagania stawiane wobec sędziego-komisarza wynikają przede wszystkim z wagi skutków, które wywołuje ewentualna jego decyzja, a także, co należy wyraźnie podkreślić, ich wpływ na funkcjonowanie gospodarki państwa. Dlatego z pewną dozą rezerwy należy odnieść się do możliwości pełnienia tejże funkcji przez asesorów sądowych, którzy dopiero rozpoczynają swoją praktykę sądową. Warto zaznaczyć, że sędzia-komisarz nie występuje na etapie rozpoznawania wniosku w przedmiocie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Ujawnia się niejako dopiero w drugim etapie tego postępowania. Zgodnie z treścią art. 18 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (dalej: p.r.) po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego czynności sądowe w postępowaniu wykonuje sędzia-komisarz, z wyjątkiem czynności, dla których właściwy jest sąd. Treść tego przepisu prowadzi do wniosku, że mamy do czynienia z domniemaniem kompetencji sędziego-komisarza. Ponadto w postępowaniu restrukturyzacyjnym sędzia-komisarz pełni swą funkcję do dnia zakończenia postępowania albo uprawomocnienia się postanowienia o jego umorzeniu. Zgodnie z treścią ust. 3 cytowanego już wyżej przepisu, jeśli złożono uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego albo ogłoszenie upadłości, wówczas sędzia-komisarz pełni swą funkcję do dnia otwarcia postępowania sanacyjnego, ogłoszenia upadłości, uprawomocnienia się postanowienia o oddaleniu bądź odrzuceniu takiego wniosku albo umorzenia postępowania o otwarcie postępowania sanacyjnego, albo ogłoszenia upadłości.

Do głównych kompetencji sędziego-komisarza w postępowaniu restrukturyzacyjnym, zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 p.r., należy kierowanie tokiem tegoż postępowania, nadzorowanie czynności nadzorcy sądowego oraz zarządcy, jak również oznaczanie czynności, których nadzorca i zarządca nie mogą wykonywać bez jego zezwolenia lub zezwolenia rady wierzycieli. Ponadto sędzia-komisarz zwraca uwagę na wszelkie uchybienia popełnione przez wyżej wymienione organy pozasądowe. Wskazuje się w doktrynie, że to właśnie na podstawie przytaczanego wyżej przepisu można wyodrębnić pięć funkcji, które sędzia-komisarz pełni w postępowaniu restrukturyzacyjnym: kierowniczą, nadzorczą, proceduralno-sędziowską (orzeczniczą), bieżącą oraz dyscyplinarno-karną[1]. Należy także zaznaczyć, na co wskazuje bezpośrednio treść art. 20 p.r., że sędzia-komisarz w zakresie swoich czynności posiada prawa i obowiązki sądu oraz przewodniczącego. Warto ponadto podkreślić, iż treść art. 19 ust. 2 p.r. stanowi niejako legitymizację dotychczas stałej, choć nieuregulowanej, praktyki związanej z komunikacją w sprawach dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego między sędzią-komisarzem a nadzorcą sądowym oraz zarządcą. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu porozumiewanie się między tymi podmiotami może odbywać się nie tylko bezpośrednio, ale również z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, jak np. telefon, faks czy poczta elektroniczna. Wskazuje się jednak w doktrynie, że każda tego rodzaju czynność powinna znaleźć odzwierciedlenie w aktach sprawy, choćby nawet w formie notatki urzędowej. W ramach pełnionej przez sędziego-komisarza funkcji kierowniczej, jedną z ważniejszych czynności wykonywanych w postępowaniu restrukturyzacyjnym jest zwołanie zgromadzenia wierzycieli. Dokonuje tego poprzez obwieszczenie, w którym wskazuje termin, miejsce i przedmiot obrad wraz z określeniem sposobu głosowania.

Poza samym zwołaniem zgromadzenia wierzycieli sędzia-komisarz dodatkowo, w ramach pełnionej funkcji kierowniczej, przewodniczy mu, na co wskazuje brzmienie art. 106 ust. 1 p.r. Co do zasady prawo głosu na zgromadzeniu wierzycieli posiadają wierzyciele, których wierzytelności umieszczono w zatwierdzonym przez sędziego-komisarza spisie wierzytelności, jak również ci, którzy stawią się na zgromadzeniu i przedstawią sędziemu-komisarzowi tytuł egzekucyjny stwierdzający ich wierzytelność, co wynika z brzmienia art. 107 ust. 1 p.r. Może on ponadto dopuścić do udziału w tym zgromadzeniu wierzyciela, którego wierzytelność została uzależniona od warunku zawieszającego bądź jest sporna, lecz została uprawdopodobniona. Musi jednak uprzednio wysłuchać w tej sprawie dłużnika. Sędzia-komisarz w ramach przewodniczenia zgromadzeniu wierzycieli sprawuje nadzór nad przeprowadzanym głosowaniem oraz wydaje postanowienia w przedmiocie stwierdzenia przyjęcia uchwały. Może jednak, stwierdzając jej przyjęcie, uchylić taką uchwałę, jeśli stwierdzi, że jest sprzeczna z prawem, narusza dobre obyczaje albo rażąco narusza interes wierzyciela głosującego przeciw uchwale. Oznacza to, że treść takiej uchwały podlega zawsze kontroli sędziego-komisarza pod względem merytorycznym oraz formalnym.

Szczególnym rodzajem uchwały jest uchwała o przyjęciu układu, której uchylenie przez sędziego-komisarza jest niedopuszczalne, na co bezpośrednio wskazuje treść art. 120 ust. 3 p.r. Nawiązując w tym miejscu do samego przeprowadzania głosowania nad układem warto podkreślić, że jeśli okaże się, iż głosy wierzycieli, których nieobecność nie stoi na przeszkodzie głosowaniu nad układem, mogłyby wpłynąć na wynik takiego głosowania, to sędzia-komisarz zarządza wówczas przerwę. Zgodnie z brzmieniem art. 113 ust. 4 p.r. w trakcie trwania przerwy dokonuje się prawidłowego doręczenia zawiadomienia o zgromadzeniu wierzycieli. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której sędzia-komisarz stwierdzi, opierając się na dowodzie z dokumentu, że wierzyciele o zgromadzeniu wiedzieli. Regulacja ta ma zapobiec sytuacji, w której układ zostaje przyjęty z pokrzywdzeniem dużej części wierzycieli.

Kolejną bardzo ważną czynnością, którą sędzia-komisarz dokonuje w ramach realizowania funkcji kierowniczej jest ustanowienie rady wierzycieli oraz powoływanie i odwoływanie jej członków. Należy podkreślić, że rada wierzycieli, w odróżnieniu od zgromadzenia wierzycieli, nie jest obligatoryjnym organem postępowania restrukturyzacyjnego. Sędzia-komisarz powołuje ją z urzędu tylko wówczas, kiedy uzna to za potrzebne. Jej ustanowienie jest jednak jego obowiązkiem w sytuacji złożenia wniosku przez dłużnika lub odpowiednią większość wierzycieli, z wyłączeniem wierzycieli, o których mowa w art. 80 ust. 3, art. 109 ust. 1 oraz art. 116 p.r. W przypadku niepowołania rady wierzycieli w danym postępowaniu, to sędzia-komisarz wykonuje jej obowiązki. Należy wskazać ponadto, że rada wierzycieli funkcjonuje w ramach trzech rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych: przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego oraz postępowania sanacyjnego. Co do zasady posiedzenia rady wierzycieli nie stanowią posiedzeń sądowych, odbywają się zwykle poza sądem i bez udziału sędziego. Jednak zgodnie z treścią art. 134 ust. 3 p.r. posiedzenie rady wierzycieli może także zwołać sędzia-komisarz i wówczas to on będzie posiedzeniu przewodniczył.

Nie mniej istotną czynnością podejmowaną przez sędziego-komisarza jest zatwierdzenie spisu wierzytelności. Spis ten jest niezwykle ważny, przede wszystkim z punktu widzenia interesów wierzycieli, ponieważ umieszczenie wierzyciela w spisie wierzytelności daje mu uprawnienie uczestnika postępowania restrukturyzacyjnego, na co wskazuje treść art. 65 ust. 7 p.r. Ponadto, co wynika z brzmienia art. 102 p.r., po prawomocnej odmowie zatwierdzenia układu, prawomocnym umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego albo w przypadku uchylenia układu, wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności będzie stanowił tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. Podobnie w przypadku prawomocnego zatwierdzenia układu. Wówczas także wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności stanowić będzie, wraz z wypisem prawomocnego postanowienia zatwierdzającego układ, tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi, osobie zobowiązanej do dopłaty, jeśli układ takowe dopłaty między wierzycielami przewiduje oraz przeciw temu, kto udzielił zabezpieczenia wykonania układu.

Uwzględniając całokształt opisanych wyżej kompetencji i obowiązków można uznać, iż sędzia-komisarz jest najistotniejszym organem postępowania restrukturyzacyjnego. Ostatecznie bowiem to od jego decyzji zależy, w którym kierunku potoczy się finalnie postępowanie.

[1] D. Kwiatkowski, R. Kosmal [w:] D. Kwiatkowski, R. Kosmal, Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2020, art. 19.