Sąd Rynku Kapitałowego – co dalej z koncepcją sądu wyspecjalizowanego?
Pod koniec 2018 roku zaprezentowano projekt stworzenia wyspecjalizowanego Sądu Rynku Kapitałowego[1], którego od dłuższego czasu domagały się Giełda Papierów Wartościowych oraz Izba Domów Maklerskich. Realizacja tego niezwykle złożonego i skomplikowanego projektu pozwoliłaby przede wszystkim na wytworzenie instytucjonalnych struktur celem sprawowanie sądowej kontroli nad funkcjonowaniem szeroko rozumianego rynku finansowego. Zgodnie z treścią dotychczas zaprezentowanych założeń do ustawy, która miałaby wprowadzić Sąd Rynku Kapitałowego, sąd ten stanowiłby doskonałą odpowiedź wobec szczególnego zapotrzebowania w dwóch zasadniczych obszarach, tj. sądowego nadzoru nad działalnością administracji publicznej oraz egzekwowania praw i dochodzenia roszczeń przez uczestników rynku kapitałowego. Braki w zakreślonym kontekście były już od wielu lat poruszane na forum w trakcie dziesiątek konferencji naukowych czy organizowanych szkoleń dla sędziów.
Zdaniem autorów projektu sędziowie orzekający w wąskoprofilowych sądach są najczęściej ekspertami w danej dziedzinie prawa, a to przekłada się bezpośrednio nie tylko na efektywność orzekania, ale również na umiejętne i wszechstronne zrozumienie badanego zagadnienia. Dość powszechnym zjawiskiem w kontekście sądowej analizy problemów prawnych występujących na rynkach finansowych jest praktyka przekładania części obowiązków sędziego w kontekście wykładni prawa finansowego na biegłego. Otwiera to drogę do ewentualnej manipulacji, zwłaszcza poprzez zacieranie niezwykle cienkiej granicy między wiadomościami specjalnymi a znajomością treści przepisów danej dyscypliny prawa. W praktyce może oznaczać to, że opinia biegłego, która powinna stanowić wyłącznie pomoc dla sędziego, w rzeczywistości jest rozstrzygnięciem danej sprawy
Koncepcja sądu wyspecjalizowanego przez kilka lat wydawała się być „martwa”, kiedy to w maju 2022 roku podczas XXII Konferencji Izby Domów Maklerskich „Rynek kapitałowy wobec przemian gospodarczych XXI wieku i wyzwań zrównoważonego rozwoju” pomysł został przywołany m.in. przez przedstawicieli Komisji Nadzoru Finansowego. Pełnomocnik Ministra Finansów odpowiedzialny za Strategię Rozwoju Rynku Kapitałowego poinformował zainteresowanych, że projekt Sądu Rynku Kapitałowego jest aktualnie współrealizowany z Ministerstwem Finansów.
Bazując na przedstawionym dotychczas projekcie i dostępnych informacjach można wysnuć następujące wnioski:
- Sąd Rynku Kapitałowego przyjmie najprawdopodobniej postać sądu hybrydowego, rozpoznającego sprawy z obszarów różnych gałęzi prawa, tj. będzie zajmował się odwołaniami od decyzji Komisji Nadzoru Finansowego z zastrzeżeniem, iż sądowa kontrola nie będzie tu ograniczona do badania ich zgodności z prawem, a zostanie rozszerzona także na obszary merytoryczne, co zapewni orzeczeniom tegoż sądu charakter reformatoryjny. Autorzy projektu przewidują także możliwość, iż Sąd Rynku Kapitałowego byłby właściwy do rozpoznawania skarg na decyzje wydawane przez Zarząd Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Ponadto sąd ten badałby odpowiedzialność organów oraz pracowników instytucji finansowych oraz rozpoznawałby sprawy cywilne oraz publicznoprawne dotyczące spółek publicznych.
- Przyjmie on raczej postać wyspecjalizowanego wydziału strukturalnie powiązanego z funkcjonującym już sądem powszechnym, co nie będzie wymagało ingerowania w treść art. 175 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Ponadto, co równie istotne, aktualnie funkcjonują już tego rodzaju sądy wyspecjalizowane (np. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów), a doświadczenia związane z jego pracą będą mogły stanowić swoistą bazę.
- W skład Sądu Rynku Kapitałowego, obok sędziów zawodowych, mają wchodzić również sędziowie honorowi, którzy będą powoływani spośród cenionych specjalistów z takich obszarów, jak np. finansów, wycena przedsiębiorstw czy zarządzania. Sędziowie zawodowi będą mogli być czasowo delegowani z innych wydziałów z uwzględnieniem ich profilu kompetencyjnego.
Wydaje się zatem, że tylko kwestią czasu jest wprowadzenie nowego sądu wyspecjalizowanego jakim jest Sąd Rynku Kapitałowego. Uwzględniając fakt, że sprawy z zakresu szeroko rozumianego rynku kapitałowego stają się coraz bardziej skomplikowane, należy pozytywnie ocenić samą ideę. Jednocześnie warto pamiętać o precyzji przy ustalaniu właściwości rzeczowej tegoż sądu, ponieważ zbytnia ogólność pojęciowa może ostatecznie doprowadzić do niepotrzebnych „zatorów”, a tym samym do przewlekłości postępowań, co w przypadku rynku finansowego jest niedopuszczalne.
Autor: dr Rafał Chybiński
zob. http://kongresy.allerhand.pl/finansowy/wp-content/uploads/sites/2/2019/10/Sąd-Rynku-Kapitałowego-SRK_Założenia-do-ustawy-Instytut-Allerhanda-A.Radwan-16.12.2018_final-cln1.pdf (dostęp: 25.04.2023).